Κυκλοφοριακή αγωγή προσχολικής ηλικίας

Αναδημοσιευμένο άρθρο του 2006 

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Της Ευτυχίας Τσιροπινά*

ΕΦΑΡΜΟΓΗ: Νηπιαγωγεία

ΣΚΟΠΟΣ: Η προσέγγιση των μέσων συγκοινωνίας, η σωστή χρήση τους και η συνειδητοποίηση της σωστής κυκλοφοριακής συμπεριφοράς.
Πρόβλημα: Γιατί συμβαίνουν ατυχήματα στο δρόμο; 

ΣΤΟΧΟΙ

·   Να διευρύνουν και να συστηματοποιήσουν τα παιδιά τις γνώσεις που έχουν για τα μέσα μεταφοράς.

·   Να αντιληφθούν τη χρήση και χρησιμότητά τους.

·   Να εξοικειωθούν τα παιδιά με τα σήματα οδικής κυκλοφορίας, να αντιληφθούν τη σημασία τους για την ομαλή και ασφαλή κυκλοφορία των οχημάτων και των πεζών

·   Να συνειδητοποιήσουν τους κινδύνους που διατρέχουν από την κίνηση των τροχοφόρων.

·   Να ασκηθούν μέσα από το παιχνίδι στη σωστή οδική και κυκλοφοριακή συμπεριφορά

·   Να μάθουν να διασχίζουν το δρόμο πηγαίνοντας πάντα από τις διαβάσεις

·   Να ελέγχουν πάντα το δρόμο κοιτώντας αριστερά και δεξιά

·   Να μάθουν να παίρνουν κατάλληλα μέτρα προστασίας και ασφάλειας μέσα στο αυτοκίνητο(ζώνη, όριο ταχύτητας, ποτό, δυνατή μουσική

·   Να συνηθίσουν το κάθισμα των παιδιών στο πίσω μέρος του αυτοκινήτου μαζί με τη χρήση ζώνης).

·   Να γνωρίσουν ότι η άγνοια και η ασυνέπεια στην τήρηση κανόνων κυκλοφοριακής αγωγής καθώς και η έλλειψη χρήσης εξοπλισμού ασφάλειας (κράνος, ζώνη κ.λπ. ) έχει δυσάρεστες συνέπειες

·   Να μπορέσουν να διακρίνουν επικίνδυνες καταστάσεις και να τις αποφεύγουν

• Να νιώσουν υπεύθυνα και να αποκτήσουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους 

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ – Διαδικασία επίλυσης προβλήματος
Η ικανότητα να λύνουμε προβλήματα καθημερινά στη ζωή μας είναι εξόχως σημαντική και ενδεχομένως θα έπρεπε να αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο στη συγκρότηση των αναλυτικών προγραμμάτων του σχολείου οποιασδήποτε βαθμίδας.

Ένα πρόβλημα που επιλύεται δημιουργικά προκαλεί το μαθητή να εμπλακεί στην αναζήτηση απαντήσεων, σημασιών και δυνατοτήτων, μέσα από μια διαδικασία η οποία δεν του είναι εντελώς γνωστή από την προηγούμενη εμπειρία.

Ξεκινά μέσα από έναν εσωτερικό στόχο έναν «κινητήρα που είναι συγκινησιακός¨ εφόσον κανείς ποτέ δεν προσπαθεί να λύσει ένα πρόβλημα αν το πρόβλημα αυτό δεν τον ενδιαφέρει.

Η ανακάλυψη της γνώσης συντελείται συνάμα με την απόκτηση κατάλληλων συναισθηματικών δεξιοτήτων: κοινωνικότητα, αυτοπεποίθηση, αυτοεπίγνωση, μέθεξη, ανοχή στη ματαίωση και την αποτυχία.

Στην προσχολική αγωγή η παρουσίαση του προβλήματος είναι καλό να γίνεται μέσα από σενάριο που συντίθεται με εμπειρίες-ερεθίσματα, τα οποία αποκτούν νόημα για το παιδί. Το πρόβλημα μπορεί να επικεντρωθεί σε μια ερώτηση-σενάριο που έχει επινοηθεί με τρόπο ώστε να ενεργοποιεί την περιέργεια των παιδιών, να τα προτρέπει σε δημιουργική ανακάλυψη.

Στάδια διαδικασίας επίλυσης προβλήματος
– Εύρεση προβλήματος-Τίθεται από το σενάριο ή την ερώτηση
– Εύρεση ιδεών – Τεχνικές παραγωγής ιδεών (ιδεοθύελλα, κατάλογος δημιουργικών ερωτήσεων, συνεκτική, χαρτογράφηση ιδεών )
– Εύρεση λύσεων – Πολυπαραγοντική νοημοσύνη (προσαρμόζει, μετασχηματίζει, συνθέτει)
Η λύση ευκολότερα προκύπτει μέσα από την ανάληψη ρόλων, ανάπτυξη αυθόρμητων διαλόγων, την ψυχοκινητική έκφραση και τη δραματοποίηση.

Ο/η νηπιαγωγός μπορεί να εμπλουτίσει τις προτεινόμενες καταστάσεις, να προκαλέσει, να προβληματίσει έμμεσα, να υπαινιχθεί νέους τρόπους και οπτικές, πάντα μέσα σε κλίμα αλληλοπροώθησης της σκέψης.

Ξεκίνημα
Με αφορμή κάποιο ατύχημα που μπορεί συνέβη σε παιδί του σχολείου ή που άκουσαν στην τηλεόραση μπορούμε να αρχίσουμε τον προβληματισμό των μαθητών μας.

Καταιγισμός ιδεών
Στη φάση αυτή καταγράφουμε όλες τις σκέψεις των παιδιών για το τι φταίει και συμβαίνουν ατυχήματα.
Δεχόμαστε να συμπληρώνει ο ένας τη γνώμη του άλλου.
Ομαδοποιούμε τις γνώμες των παιδιών.
Αποφασίζουμε να δράσουμε ομαδικά και ακούμε την επόμενη φορά ξανά τις δικές τους ιδέες για το τι πρέπει να κάνουμε.
Δεχόμαστε ότι μας πουν τα παιδιά, καταγράφομε τις προτάσεις τους και ομαδοποιούμε τις ιδέες τους.
– Μερικές από αυτές θα είναι : Να καλέσουμε ειδικούς, γονείς, να μάθουμε τα σήματα, τα τροχοφόρα, να πάμε σε πάρκο, να μαζέψουμε πληροφορίες.
– Να εντοπίσουμε τις επικίνδυνες περιοχές στη γειτονιά, να μάθουμε περισσότερα για τα μέσα συγκοινωνίας κ.ά

Είναι καλό να νιώσουν τα παιδιά ότι εκείνα αποφασίζουν για τις δραστηριότητες που θα ακολουθήσουν γιατί έτσι θα έχουν εσωτερικά κίνητρα και το ενδιαφέρον τους θα είναι μεγαλύτερο.

Ιστορία: Μπορούμε όμως να ξεκινήσουμε από μια προβληματική κατάσταση που προκύπτει από την ανάγνωση μιας ιστορίας ,πάλι συνεχίζοντας με την ιδεοθύελλα από τα παιδιά ή με τη συνέχιση της ιστορίας…

Δραστηριότητες
Τα παιδιά χωρισμένα σε ομάδες ασχολούνται για 15 μέρες περίπου με τα τροχοφόρα : αυτοκίνητο, λεωφορείο, τρένο, ποδήλατο, μηχανή, φορτηγό , και για όσα εκείνα έχουν δείξει ενδιαφέρον.
– Προσέγγιση μέσα από: παιχνίδια, βιβλία, αφίσες, σλάιτς, κάρτες με μέσα μεταφοράς. Εικόνες από λιμάνι, αεροδρόμιο, σταθμό τρένων και λεωφορείων. Επίσκεψη στο αεροδρόμιο, λιμάνι ,σταθμό. Κασέτες με ηχογραφημένους ήχους των μεταφορικών μέσων. Ιστορίες ,τραγούδια, ποιήματα ,σχετικά παιχνίδια,.
– Δίνουμε ευκαιρίες για προβληματισμό, δίνουμε χρόνο για να ακούσουμε τις σκέψεις και τις ιδέες τους , προσφέροντας τους ευκαιρίες για δημιουργική και κριτική σκέψη.
– Κάνουμε συγκρίσεις και ομαδοποιήσεις με βάση το μέγεθος, το θόρυβο που κάνουν ,τις ρόδες που έχουν , τη χρήση τους ή μέσα αέρας, ξηράς, θάλασσας…
– Παιχνίδια στην αυλή με κλειστά μάτια και ήχους από κασέτα για αναγνώριση του είδους του τροχοφόρου και την απόστασή τους από αυτό. Με τη βοήθεια καθρέπτη συνειδητοποιούν τα παιδιά πώς όσο απομακρύνονται τα αυτοκίνητα φαίνονται μικρότερα και μεγαλύτερα όταν είναι πιο κοντά , όπως και το είδωλό μας στον καθρέπτη.
– Παιχνίδια αφής, δραματοποίηση ,καλλιτεχνικές δραστηριότητες. παιχνίδια ρόλων.

Δραστηριότητες για γνωριμία με σήματα
– Εικόνες, αφίσες με φωτεινούς σηματοδότες και σήματα οδικής κυκλοφορίας. Μακέτα αυτοκινητόδρομου με σήματα οδικής κυκλοφορίας τοποθετημένα στα σωστά σημεία.
Προβληματισμός
– Επίσκεψη σε τροχαία ή τροχονόμου στο σχολείο.
– ΈΞΩ στην αυλή ή μέσα στην αίθουσα με κιμωλία και χαρτοταινία σχεδιάζουμε δρόμους. Τοποθετούμε σε κατάλληλα σημεία τα σήματα. Κάποια παιδιά γίνονται αυτοκίνητα και κάποια άλλα φανάρια. Οι ρόλοι κάθε τόσο εναλλάσσονται. Μετά από την εξοικείωσή τους με το παιχνίδι προσθέτουμε και μια Τρίτη ομάδα που είναι οι πεζοί. Μπορούμε ακόμα να καταργήσουμε τα φανάρια και κάποια παιδιά να κάνουν τους τροχονόμους.
– Τα παιδιά χωρίζονται στην ομάδα των αυτοκινήτων και στην ομάδα των πεζών. Η ομάδα αυτοκίνητα διαλέγει το είδος των τροχοφόρων, τα ζωγραφίζει, γράφει το όνομά τους και τα στερεώνει στην μπλούζα τους. Τα αυτοκίνητα τρέχουν με μουσική υπόκρουση αλλά σταματούν μόλις ανάψει το κόκκινο φανάρι και ξεκινάνε μόλις ανάψει το πράσινο. Το αντίθετο κάνουν οι πεζοί…
– Ομαδοποιούμε τα σήματα: σε κόκκινα ,κίτρινα, μπλε και εκείνα που δίνουν πληροφορίες…
– Φορτωμένα με εικόνες και εμπειρίες τα παροτρύνουμε εκφραστούν με όποιο τρόπο θέλουν: ζωγραφική, κολλάζ,…
– Διαβάζουμε ιστορίες σχετικές με το θέμα- Μαθαίνουμε λέξεις κλειδιά της κυκλοφοριακής αγωγής
– Παίζουμε με επιτραπέζια και παζλ του εμπορίου ή φτιάχνουμε εμείς
– Επισκεπτόμαστε το κυκλοφοριακό πάρκο
– Καταλήγουμε σε βασικούς κανόνες και φτιάχνουμε πινακίδες
– Αν τα παιδιά προτείνουν ενέργειες για δράση, όπως γράμμα στο δήμαρχο, στην τροχαία ,σε ένα σύλλογο, μπορούμε σε συνεργασία με τους γονείς να προχωρήσουμε και σε ουσιαστικές διαδικασίες που θα οδηγήσουν σε αλλαγή στην πράξη ( π.χ. ένα πάρκο, μια πεζοδρόμηση, ένα ποδηλατοδρόμο, ένα κυκλοφοριακό πάρκο κ.λ.π.)

Παρουσίαση
Τα παιδιά ολοκληρώνουν τη δουλειά τους και αποφασίζουν να τη μοιραστούν. Προτείνουν τρόπους: με έκθεση, με θεατρικό παιχνίδι με παιχνίδια, δραματοποιήσεις, με μουσική, με λευκώματα.


Αξιολόγηση
Τα διαγράμματα σχεδιασμού αποτελούν έργα τα οποία αναπαριστούν με ικανοποιητικό τρόπο τις ομαδικές συζητήσεις. Όταν καταγράφονται οι ιδέες των παιδιών σε ένα διάγραμμα σχεδιασμού στην αρχή και στο τέλος του σχεδίου εργασίας, η αντιπαράθεση των διαγραμμάτων αποκαλύπτει τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των μικρών ερευνητών και τις έννοιες του θέματος.Είναι σημαντικό να προσπαθούμε να διαπιστώσουμε τις γνώσεις των παιδιών και τις δεξιότητες που έχουν στην αρχή του σχεδιασμού. Αυτή μπορεί να συγκριθεί στη συνέχεια με τις εμπειρίες τις οποίες καταγράφουμε κατά τη διάρκεια και στο τέλος του πρότζεκτ.



Από την αρχή του προγράμματος έχουμε ενημερώσει τους γονείς, με τους οποίους έχουμε συχνή επικοινωνία για την πορεία της μελέτης μας, με στόχο την παράλληλη εμπλοκή τους στη διαδικασία αλλά και την αλληλοτροφοδότηση και μοίρασμα των εμπειριών.

Τα παιχνίδια ρόλων στο τέλος του προγράμματος μπορεί επίσης να δείξουν αν υπάρχει αλλαγή στάσης και συμπεριφοράς των μαθητών μας σε σχέση με το πρόβλημα που μας απασχολεί.

Ένα πρόχειρο ερωτηματολόγιο για τον εκπαιδευτικό
– Απέκτησαν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που είχαν τεθεί ως αρχικοί στόχοι;
– Ανέλαβαν τα παιδιά την ευθύνη για τις δικές τους δραστηριότητες;
– Απορροφήθηκαν και αφοσιώθηκαν στη δουλειά τους;
– Είχαν μια στρατηγική για τον τρόπο τον οποίο μάθαιναν;
– Συνεργάζονταν όλο και περισσότερο;
– Φαίνεται να έχουν αλλάξει στάση και συμπεριφορά στο θέμα της κυκλοφοριακής αγωγής;

Ιστορίες – παραμύθια
*Σουρέλη Γαλάτεια: «Σταμάτης και Γρηγόρης»
* Ροντάρι Τζιάνι «Το φανάρι και το στοπ»
* Κούγιαλη Γιώτα «Κοκκινοπράσινη ιστορία»
* Γρηγορειάδου Γαλάτεια « Δρόμο παίρνω ,δρόμο αφήνω»
*Βαφία Αγγελική « Σήματα..ταμπέλες..πινακίδες»

Βιβλιογραφία:
– Helm Harris,J-Katz,L(2002): «Μέθοδος Project και προσχολική εκπαίδευση» Επιστημονική επιμέλεια: Χρυσαφίδης, Κ-Κουτσουβάνου, εκδ. Μεταίχμιο
– Tyrell,J (2001) Μετ.Κάκουρου Μ: «Η δύναμη της φαντασίας στα πρώτα χρόνια της μάθησης»Εκδ.Σαββάλας
– Duffy,B (1998) Μετ.Βεργιοπούλου «Υποστηρίζοντας τη δημιουργικότητα και τη φαντασία στην προσχολική ηλικία» εκδ.Σαββάλας
– Beverley Lambert,E (2000): Problem solving in the first Years of school” Australian journal oearly childhood ,Vol,25
– Μeador,K (1998) Models of divergent Behavior: Characters in children’s
books. Roeper review Vol.21
– Μeador,K (1997) Creative thinking and Problem Solving for young
learners-Libraries Unlimited
– Μιχαλοπούλου Κ, Χιωτάκη,Ε (2001) «Δραστηριότητες για την ανακάλυψη και κατανόηση του περιβάλλοντος στην προσχολική ηλικία» εκδ.Καστανιώτη
– Ξανθάκου,Γ(1998) «Η δημιουργικότητα στο σχολείο» Εκδ. Ατραπός
– Ξανθάκου,Γ-Καϊλα,Μ (2002): «Το δημιουργικής επίλυσης πρόβλημα» εκδ Ατραπός

Ευτυχία Τσιροπινά
*Υπεύθυνη Αγωγής Υγείας
Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Χίου

Πηγή:eduportal.gr