Κεπένγκι

Κεπένγκι

Λεξιδάνειο από το τουρκικό λήμμα kepenk που αφορά τη καταπακτή αρχικά & τρόπο κλεισίματος-κάλυψης εκτενέστερα.

Με τη χρήση του λήμματος αυτού γινόταν αναφορά & στις κυμματοειδής λαμαρίνες που κάλυπταν τις προσόψεις των καταστημάτων όταν αυτά ήταν κλειστά.

Κεπένγκια & ρολά δεν είναι ταυτόσημα.

Σύμφωνα με τον Ηλία Πετρόπουλο, ο Πιτυκάκης στο λεξικό του, γράφει κεπένκι και εξηγεί:

• πρόσθετο θυρόφυλλο, ιδίως καταστημάτων. Ο ίδιος σημειώνει ότι, κεπένκι λέγεται και το προστέγασμα στην πρόσοψη του μαγαζιού (μαρκίζα).

Παρομοίως, ο λεξικογράφος Βλαστός παρέχει την ερμηνεία: κεπέγκι,

• σιδερένιο πορτόφυλλο ή παραθυρόφυλλο μαγαζιού.

Οι άλλοι λεξικογράφοι (Ανδριώτης, Ζώης, Κριαράς, Μπαμπινιώτης) δεν κατέγραψαν τη λέξη κεπέγκι.

Το λήμμα επίσης δε συμπεριλαμβάνεται στο Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής (του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη), παρότι σε αυτό καταγράφονται λήμματα της κοινής βορειοελλαδικής.

Ωστόσο, οι παλιοκαιρίσιοι Βλαστός και Πιτυκάκης γνωρίζουν άριστα τι ήσανε τα κεπέγκια.

Τα πρωταρχικά κεπέγκια άλλοτε ήσανε ξύλινα κι άλλοτε σιδερένια.

Στις Κυκλάδες φωτογράφισα πάμπολλα σιδερένια κεπέγκια, διακοσμημένα με άπειρες τρυπίτσες. Αυτές οι τρυπίτσες υπήρχαν για να φωτίζεται αμυδρά το εσωτερικό του μαγαζιού, γιατί ενίοτε ο καταστηματάρχης βρισκότανε μέσα για να κάνει τους λογαριασμούς του ή να τακτοποιήσει την πραμάτια του.

Τα ξύλινα κεπέγκια ήσανε ένα σύνολο από γερές τάβλες, που τις αναρτούσαν μπρος στις βιτρίνες. Μετά στερέωναν τα κεπέγκια με μια οριζόντια χοντρή σιδερένια μπάρα, όπου περνάγανε στις άκρες της δυο μπουλόνια που τα βίδωναν με παξιμάδια από το εσωτερικό του μαγαζιού.

Παράλληλα, εμφανίστηκαν οι στενόμακρες πτυσσόμενες σιδερόπορτες. Και, αργότερα, τα ευρωπαϊκής προέλευσης ρολά από οντουλαρισμένη λαμαρίνα, που στη Θεσσαλονίκη εξακολουθούσαν να ονομάζουν κεπέγκια.

Είναι αυτονόητο πως, τα μαγαζιά μέσα στα μπεζεστένια παραμέναν ορθάνοιχτα.

Το κάθε μπεζεστένι είχε έναν νυχτοφύλακα που τον κλείδωναν μέσα στην κλειστή αυτή αγορά.

Αφότου καταργήθηκαν τα αρχαϊκά κεπέγκια και αντικαταστάθηκαν από τους λαμαρινένιους καταρράχτες που ανεβοκατέβαιναν αρχίσαμε να χρησιμοποιούμε τη λέξη ρολά (από το γαλλικό rouleau).

Ο καθαρολόγος Ανδριώτης γράφει: ρολό, βλέπε ρουλό (γαλλικό rouleau).

Επίσης ο Ζώης προτιμά τη μορφή ρολό που το εξηγεί: είδος θύρας εξ ελάσματος κυματοειδής.

Περίπου τα ίδια λέει και ο Μπαμπινιώτης στο λήμμα ρολό.

Πηγές:

periergos.gr

Ελευθεροτυπία (γράμμα από το Παρίσι) μέσω: recital.gr